عمارت کاخ موزه گلستان تهران

کاخ گلستان مجموعه‌ای از بناهاست که در میدان ارگ تهران واقع است. بناهای این کاخ در زمان‌های مختلف ساخته شده‌اند. کاخ گلستان بخشی از ارگ سلطنتی تاریخی بوده است. مجموعه گلستان که نامش همیشه با سلسله قاجار همراه بوده در زمان شاه عباس صفوی ساخته شد و در زمان کریمخان زند با اضافه شدن دیوان خانه به آن، سر و شکلش به کلی عوض شد، اما اهمیت واقعی این مجموعه به دوران آغامحمدخان قاجار برمی گردد. آغامحمدخان بعد از غلبه بر لطفعلی خان زند در نوروز سال بعد در این کاخ تاجگذاری کرد و با این حرکت اهمیت ارگ سلطنتی گلستان را افزایش داد. بعد از او فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه هم همین رویه را پیش گرفتند و جشن های تاجگذاری را در این کاخ برگزار کردند.

ناصرالدین شاه به واسطه سفرهایی که به اروپا داشت تحت تاثیر معماری غربی، تغییرات زیادی در کاخ گلستان به وجود آورد. دوره ناصرالدین شاه آخرین دورانی بود که کاخ گلستان تغییرات عظیم ساختاری را به خود دید. در دوره سه پادشاه آخر قاجار، ارگ سلطنتی کم و بیش ظاهر خود را حفظ کرد و شاهد تاجگذاری پهلوی اول و دوم هم بود.

کاخ گلستان نه تنها یادگارهای زیادی از دوران قاجار را به صورت موزه در خود حفظ می کند، بلکه خود این مجموعه هم به واسطه قرار گرفتن در مرکز حوادث سیاسی مثل انقلاب مشروطه، بخشی از تاریخ زنده تهران است.

کاخ گلستان یکی از منحصر بفرد ترین مجموعه های تاریخی ایران است که با این قدمت نه تنها بیانگر بخش مهمی از تاریخ هنر ایران بلکه به واسطه رخدادهای فوق العاده موثرِ اتفاق افتاده در آن یا به نوعی مرتبط با آن، به مجموعه ای بی بدیل و سندی زنده از مهمترین بخش تاریخ ایران تبدیل گشته است. این بنا در زمان پهلوی، جهت مراسم رسمی و محل اقامت روسای جمهور و مهمانان ویژه خارجی استفاده می‌شد. با این حال قسمت‌هایی از آن در این زمان تخریب گردید. منظره‌ای از کاخ گلستان در یک سوی اسکناس‌های پنج هزار ریالی از سال ۱۳۴۸ ش تا سال ۱۳۵۷ چاپ و نشر می‌شد.

تکیه دولت، بنایی است که در جنوب غربی کاخ گلستان، کنار شمس العماره و روبه روی مسجد شاه قرار داشته و ورودی سوم آن، راهرو پر پیچ وخم و تاریکی بوده که قسمت شاه نشین تکیه دولت را به ضلع جنوبی کاخ گلستان وصل می کرده و شاه برای ورود به تکیه از آن می گذشته است.

کاخ گلستان از سمت شمال به وسیله چند در و دالان باریک با حرم خانه که اندرون و فرح آباد نیز نامیده می شد ارتباط داشت. پس از آنکه زن های حرم سرای ناصرالدین شاه رو به ازدیاد نهاد و رفته رفته جا بر آنان تنگ شد مجبور گردیدند اندرون را دوباره وسعت داده بزرگتر سازند.

بخش‌های مختلف کاخ گلستان عبارتند از ایوان تخت مرمر، خلوت کریخانی، تالار سلام، تالار آیینه، تالار سفره خانه، تالار برلیان، عمارت خوابگاه، کاخ شمس‌العماره، عمارت بادگیر، تالار الماس، کاخ ابیض و چادرخانه.

نگارخانه هم بخشی از حوض‌خانه طبقه زیرین تالار سلام است که برای ارائه آثار نقاشی هنرمندان ایران در دوره قاجار اختصاص یافته است و شما می‌توانید آثار کمال الملک را در نگارخانه ببینید.

ایوان تخت مرمر هم با 65 قطعه مرمر در اندازه‌های مختلف از دیدنی‌های پرشمار کاخ گلستان محسوب می‌شود. در صورت بازدید از کاخ گلستان، فرصت دیدار از تالار عاج را هم خواهید یافت. این تالار در زمان ناصرالدین شاه برای نگهداری هدایای خارجی استفاده می‌شد. تزیینات گچبری و نقاشی تالار بسیار جذاب و شبیه به بناهای دوره زندیه است.

عمارت بادگیر هم یکی دیگر از این دیدنی‌ها است. تالار این عمارت دارای نقاشی و آیینه‌کاری‌های جذابی است. اما وجه تسمیه این عمارت به دلیل چهار بادگیر بلندی است که با کاشی‌های آبی، سیاه، زرد، معرق و قبه‌های زرین تزیین شده است.

با رفتن به مجموعه کاخ گلستان بنای کاخ ابیض را نیز خواهید دید که با الهام از بناهای اروپایی آن دوران ساخته شده است. کاخ ابیض دارای نمایی سفید رنگ با گچبری است که همین موضوع دلیل نام‌گذاری آن هم هست.

موزه مردم شناسی هم که در سال 1314 در فضایی کوچک و آثار اندکی شکل گرفت به سال 1347 به کاخ گلستان تغییر مکان داده شد. این موزه دارای بنایی دو طبقه و دربرگیرنده صحنه‌هایی از زندگی واقعی و آداب و رسوم گذشته مردم است.

اما در ضلع شرقی مجموعه کاخ گلستان عمارتی 5 طبقه موسوم به شمس‌العماره را می‌بینید که طبقه چهارم و پنجم آن به صورت دو برج مجزا از هم قرار دارد. در واقع ناصرالدین شاه پس از نخستین سفر خود به اروپا و تحت تاثیر ساختمان‌های بلند فرنگی به فکر احداث بنایی مرتفع در تهران افتاد. این بنا از لحاظ نقشه و نیز تنوع تزیینات داخلی آن و حتی شکل ظاهری، بی‌نظیر و نمونه‌ای کامل از معماری و هنر تزیینات داخلی ایران است.